Audio Interfaces - Κάρτες Ήχου

Ας αρχίσουμε σιγά σιγά να βλέπουμε τι χρειάζεται να έχει κάποιος για να κάνει μια ηχογράφηση στον υπολογιστή του. Προς το παρόν θα πούμε για τις "ειδικές" κάρτες ήχου, ή audio interfaces όπως συνηθίζονται να λέγονται που είναι το πλέον απαραίτητο στοιχείο για μια ικανοποιητική ηχογράφηση.

Πριν προχωρήσουμε στο να πούμε τι είναι ένα audio interface, να ξεκαθαρίσουμε λίγο τι κάνει μια κάρτα ήχου γενικότερα. Όταν θέλουμε ο ήχος που παράγεται από τον υπολογιστή μας να ακουστεί στα ηχεία μας, πρέπει το ψηφιακό σήμα που φεύγει από τον υπολογιστή μας να γίνει αναλογικό για να πάει στον ενισχυτή των ηχείων μας. Για αυτό το σκοπό η κάρτα ήχου διαθέτει έναν Digital to Analog Converter (DAC) ο οποίος αναλαμβάνει αυτή ακριβώς τη δουλειά. Όταν συνδέουμε το μικρόφωνο στην κάρτα ήχου και μιλάμε, το αναλογικό σήμα της φωνής μας πρέπει να γίνει ψηφιακό για να εισαχθεί στον υπολογιστή. Για το λόγο αυτό η κάρτα ήχου έχει Analog to Digital Converter (ADC). Χωρίς να μπω σε λεπτομέρειες, η συγκεκριμένη διαδικασία μετατρέπει στην ουσία το σήμα συνεχούς χρόνου σε σήμα διακριτού χρόνου κάνοντας δειγματοληψία (sampling). Με λίγα λόγια παίρνει το σήμα της φωνής και το μετατρέπει σε δεδομένα τα οποία αποθηκεύονται στον υπολογιστή για χρήση.

Το πρόβλημα που υπάρχει με τις συνηθισμένες κάρτες ήχου (θα αναφερόμαστε σε αυτές ως consumer soundcards) του εμπορίου είναι ότι αυτή η μετατροπή του σήματος από αναλογικό σε ψηφιακό δημιουργεί μια καθυστέρηση (latency) με αποτέλεσμα τα δεδομένα που αποθηκεύονται στο δίσκο να έχουν μια χρονική διαφορά από τη στιγμή που παράχθηκαν για ηχογράφηση. Με απλά λόγια, όταν ηχογραφούμε μια κιθάρα, η ηχογραφημένη κυμματομορφή θα εμφανίζεται πιο μετά από εκεί που θα έπρεπε να είναι. Αυτό σε μια ηχογράφηση που υπάρχουν ήδη κι άλλα ηχογραφημένα όργανα και πρέπει να τηρούνται τα μέτρα είναι καταστροφικό. Δεν είμαι απολύτως σίγουρος για αυτό αλλά νομίζω πως ο λόγος για τον οποίο δημιουργείται το latency είναι το πρωτόκολλο που χρησιμοποιείται. Κανονικά το σήμα περνάει από διάφορα ενδιάμεσα επίπεδα λογισμικού των Windows μέχρι να φτάσει στην εφαρμογή και αυτό προσθέτει latency. Τα audio interfaces όμως έχουν διαφορετικούς drivers (ASIO Drivers), που ακολουθούν το πρωτόκολλο ASIO που παρακάμπτει όλα αυτά τα επίπεδα και συνδέει την εφαρμογή αυτόματα με την κάρτα ήχου.

Έχουμε ήδη πει και σε άλλο post πως ASIO Drivers υπάρχουν και για τις consumer soundcards. Είναι οι asio4all drivers. Ενώ τους συστήνω για εκείνους που θέλουν απλά να παίξουν μουσική στον υπολογιστή τους, νομίζω πως δεν αντικαθιστούν με τίποτα τους drivers ενός low-latency audio interface. Για του λόγου του αληθές, με asio4all πέτυχα ένα latency γύρω στα 15ms (δραματικά καλύτερο από ότι με την default DirectSound επιλογή) αλλά με την κάρτα ήχου μου (M-Audio Delta 2496) πέτυχα γύρω στο 1,5ms. Συμπερασματικά, ηχογράφηση δε γίνεται χωρίς audio-interface.

Με βάση τα παραπάνω μπορούμε να δούμε πως ο λόγος που χρειαζόμαστε ένα audio interface έναντι μιας απλής consumer soundcard είναι το μηδενικό latency κατά το Analog to Digital Conversion. Υπάρχουν ωστόσο και μερικοί ακόμη λόγοι.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο μιας ηχογράφησης είναι η προενίσχυση του σήματος. Το σήμα που θα μπει ως είσοδος στον ADC πρέπει να είναι σε line level γιατί αυτό είναι το επίπεδο που δέχεται η είσοδος της κάρτας ήχου. Το αναλογικό σήμα από την κιθάρα ή το μικρόφωνο όμως είναι σε άλλο level (ΕΔΩ το ονομάζουμε guitar level - στο ίδιο post μπορείτε να δείτε τι ακριβώς σημαίνουν τα levels του σήματος). Για το λόγο αυτό θέλουμε έναν μετατροπέα του σήματος από guitar level σε line level. Αυτός ο μετατροπέας είναι ο προενισχυτής ή αλλιώς preamp. Πολλά από τα καινούρια audio interfaces έχουν ενσωματωμένα preamps που κάνουν αυτή ακριβώς τη δουλειά. Μερικά δεν έχουν ωστόσο ή μπορεί να έχουν αλλά να μην είναι αρκετά ικανοποιητικά και για το λόγο αυτό πολλοί (συμπεριλαμβάνομενου και εμένα) στρέφονται σε εξωτερικά preamps.

Ένα ακόμη πλεονέκτημα ενός audio interface είναι ότι μπορεί να έχει πολλές εισόδους και εξόδους σε αντίθεση με τις περιορισμένες επιλογές των consumer sound cards. Μπορεί κάποιος να θέλει να ηχογραφήσει δύο μικρόφωνα ταυτόχρονα, άρα θα χρειαστεί τουλάχιστον δύο εισόδους στην κάρτα ήχου του. Κλασσικό παράδειγμα επίσης η ηχογράφηση των drums που μπορεί να απαιτεί interface με 8 ή 10 εισόδους. Να ξεκαθαρίσω πως αν η κάρτα ήχου δεν έχει (καλά) preamps, θα χρειαστούμε και ένα preamp των 10 εισόδων. Αλλά και στις εξόδους μπορεί να χρειαστούν περισσότερα κανάλια. Μπορεί κάποιος να θέλει να ακούσει το αποτέλεσμα σε 2 διαφορετικά ζευγάρια monitor οπότε θα χρειαστεί 4 εξόδους, ή μπορεί να σε κάποια τεχνική reamping (θα το εξηγήσω στο μέλλον) να χρειαστεί να πάει το σήμα της εξόδου και σε ενισχυτή ή ενισχυτές.

Φυσικά όσο ανεβαίνουν οι διαθέσιμες είσοδοι και έξοδοι, τόσο ανεβαίνει και η τιμή. Η ποιότητα των preamps επίσης παίζει σημαντικό ρόλο στην τιμή. Εφόσον όμως η λογική αυτού του blog είναι να δώσει πρακτικές και προσιτές λύσεις σε κάποια θέματα ηχογραφήσεων, θα περιοριστούμε στις πιο φτηνές περιπτώσεις. Εξάλλου δεν έχω δουλέψει ποτέ με ακριβό εξοπλισμό οπότε ότι και να έλεγα δε θα είχε μέσα τον παράγοντα της εμπειρίας.

Πριν δούμε κάποιες προτάσεις, ας δούμε τι μπορεί να έχει ένα audio interface:

• Analog Inputs : Οι "κανονικές", αναλογικές είσοδοι του interface. Σε αυτές συνδέουμε μικρόφωνα ή μουσικά όργανα. Αν θελήσουμε να συνδέσουμε πυκνωτικό μικρόφωνο (ή κάτι άλλο με active κύκλωμα) θα πρέπει το preamp μας (είτε ανήκει στο interface είτε όχι) να έχει και τη δυνατότητα για phantom power. Για μια ηχογράφηση κιθάρας, μπάσσου, φωνής κλπ συνήθως τα 2 analog inputs είναι αρκετά. Αν θέλουμε να ηχογραφήσουμε drums θέλουμε τουλάχιστον 6 με 10 inputs, ενώ αν θέλουμε να ηχογραφήσουμε πολλά όργανα μαζί (πχ μια πρόβα) τότε πάμε σε περισσότερα inputs (πχ 24) και φυσικά πολύ περισσότερα χρήματα.
• Analog Outputs : Οι έξοδοι της κάρτας ήχου που πάνε στα desktop speakers, στα monitors κτλ. Οι δύο έξοδοι λογικά θα φτάνουν. Οι τέσσερις θα δώσουν περισσότερες ευκολίες (πχ μονίμως συνδεδεμένα ακουστικά) και δυνατότητες για πιο εξειδικευμένα πράγματα (πχ reamping).
• SPDIF IN/OUT : Ψηφιακή είσοδος και έξοδος. Δε γίνεται μετατροπή του σήματος. Στην είσοδο μπορεί να πάει το ψηφιακό σήμα που στέλνεται από κάποια πεταλιέρα για παράδειγμα (έχει γίνει ήδη ADC του σήματος της κιθάρας μέσα στην πεταλιέρα) ενώ στην έξοδο το σήμα μπορεί να πάει σε ψηφιακά ηχεία κλπ.
• MIDI IN/OUT : Είσοδος και έξοδος για midi. Πλέον τα περισσότερα midi keyboards, πολυεφφέ κλπ έχουν και usb συνδέσεις οπότε αυτές οι είσοδοι ίσως να μην είναι απαραίτητες. Εγώ προσωπικά δε τις έχω χρησιμοποιήσει ποτέ. To midi out μπορεί να φανεί χρήσιμο αν το μηχάνημα στο οποίο θα πάει η πληροφορία έχει μόνο την κλασσική midi in είσοδο.

Επίσης ένα audio interface μπορεί να είναι PCI, USB ή FireWire:

• PCI : 
• Θετικά :
• Είναι συνήθως φτηνότερα
• Σε ηχογραφήσεις πολλών καναλιών είναι συνήθως γρηγορότερα.
• Δεν απαιτούν extra τροφοδοσία.
• Αρνητικά:
• Δε μεταφέρονται εύκολα.
• Είναι δύσκολο να βάζεις και να βγάζεις καλώδια κλπ, ειδικά αν έχεις το pc στο πάτωμα.
• Δε μπορούν να χρησιμοποιηθούν με κάποιο laptop.
• Συνήθως δεν έχουν preamps.

Τα ίδια ισχύουν για τα USB/Firewire, με τα πλεονεκτήματα των PCI να γίνονται μειονεκτήματα και αντίστροφα.

Ένα τελευταίο πράγμα που πρέπει να πω πριν δώσω μερικά παραδείγματα δημοφιλών audio interfaces είναι το εξής. Πρέπει κάποιος να σιγουρευτεί πως υπάρχουν drivers για το λειτουργικό του σύστημα πριν αγοράσει ένα interface. Οι drivers είναι εξίσου σημαντικοί με τον Digital Audio Converter της κάρτας και από αυτούς εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η ποιότητα μιας κάρτας. Αν δουλεύετε σε Windows XP (ειδικά αν δουλεύετε Cubase sx3 είναι η πλέον ενδειγμένη λύση), τότε λογικά θα υπάρχουν drivers για τα περισσότερα interfaces. Δεν ξέρω αν θα βγαίνουν καινούριοι ωστόσο και οι ήδη υπάρχοντες θα δουλεύουν μια χαρά. Για πιο καινούρια λειτουργικά συστήματα (Windows Vista, Windows 7) πολλές εταιρίες έχουν βγάλει drivers αλλά και να μην υπάρχουν, υπάρχει ισχυρή περίπτωση να δουλεύει μια χαρά το interface με τους drivers των XP. (Το έχω δει να γίνεται). Για MAC επίσης υπάρχουν drivers σχεδόν για τα πάντα. Για linux δεν ξέρω, δε νομίζω να ηχογραφεί και πολύς κόσμος σε linux.

Παρακάτω παρουσιάζονται μερικά δημοφιλή audio interfaces. Να ξεκαθαρίσω πως δε προτείνω κάποιο από αυτά απλά τα παραθέτω, με τη συνοδία της όποιας γνώσης έχω για το καθένα κυρίως από ότι διαβάζω. Για δύο τρία από αυτά έχω και προσωπική άποψη γιατί είτε τα είχα εγώ είτε φίλοι μου.

emu_0404_digital_audio_system

 



PCI Audio Interface, 2 Analog Inputs, 2 Analog Outputs, SPDIF IN/OUT, MIDI IN/OUT. Το θετικό της στοιχείο είναι ότι είναι πολύ φτηνή (γύρω στα 60 ευρώ από εξωτερικό). Το αρνητικό είναι ότι δεν έχει preamps στις εισόδους.

M-Audio Delta 2496

PCI Audio Interface, 2 Analog Inputs, 2 Analog Outputs, SPDIF IN/OUT, MIDI IN/OUT. Η best seller κάρτα της M-Audio, γιατί δίνει καλό tradeoff ποιότητας προς τιμή. Κοστίζει γύρω στα 80 ευρώ στο εξωτερικό. Τη συγκεκριμένη κάρτα έχω κι εγώ. Την τελευταία φορά που κοίταξα δεν υπήρχαν drivers για Windows 7 αλλά στο site έλεγε πως θα υπάρχουν σύντομα. Εγώ τη δουλεύω με drivers των windows vista σε compatibility mode και δουλεύει μια χαρά στα windows 7, ωστόσο για ηχογραφήσεις έτσι κι αλλιώς χρησιμοποιώ windows XP οπότε εκεί υπάρχουν φυσικά drivers. Δεν έχει preamps για αυτό το λόγο αναγκάστηκα να πάρω ένα εξωτερικό preamp. Αυτό πρέπει να το έχει κανείς στο μυαλό του γιατί αν η κάρτα κοστίζει 80 ευρώ και το preamp άλλα 70, τότε το συνολικό κόστος σύγκρισης με ένα interface που έχει preamps είναι 150 ευρώ και όχι 80. Είμαι απόλυτα ευχαριστημένος από την 2496, ωστόσο αν μπορούσα θα την πούλαγα γιατί χρειάζομαι interface με τουλάχιστον τρια analog outputs. Ακόμη και να μην τα χρειαζόμουν, μάλλον υπάρχουν καλύτερες λύσεις στα ίδια χρήματα, όπως θα δούμε παρακάτω.

Echo Mia

 










PCI Interface, 2 Analog Inputs, 2 Analog Outputs, 2 SPDIF Inputs, 2 SPDIF Outputs, MIDI IN/OUT. Δεν έχει preamps και κάνει γύρω στα 150 ευρώ. Δεν ξέρω τι ποιότητα έχει στους converters της αλλά για αυτά που προσφέρει μου φαίνεται αρκετά ακριβή, δεδομένου ότι πολύ πιο χρήσιμες θα ήταν άλλες δύο αναλογικές είσοδοι πάρα μια επιπλέον ψηφιακή. Το ίδιο ισχύει και για τις εξόδους.

M-Audio Delta 44

PCI Audio Interface, 4 Analog Inputs, 4 Analog Outputs, χωρίς preamps. Κοστίζει γύρω στα 175 ευρώ. Προσωπική μου άποψη πως οι τέσσερις είσοδοι δεν βολεύουν ιδιαίτερα, εκτός ίσως αν θέλεις να κάνεις αποκλειστικά ηχογραφήσεις κιθάρας με τρια μικρόφωνα (πχ metal ηχογραφήσεις). Με 4 mics είναι πολύ δύσκολο να ηχογραφήσεις drums, και αν είναι να ανέβεις σε χρήματα, καλύτερα να πάρεις ένα interface 6 ή 8 εισόδων.

M-Audio Delta 1010LT

PCI Audio Interface, 8 Analog Inputs, 8 Analog Outputs, SPDIF IN/OUT, MIDI. Έχει 2 επιπλέον εισόδους με preamps αλλά χωρίς phantom power (μόνο για δυναμικά μικρόφωνα δηλαδή). Και με αυτή την κάρτα έχω δουλέψει. Στη συμπεριφορά της είναι ακριβώς όπως η 2496 με τη διαφορά ότι έχει πολλές εισόδους ιδανικές για ηχογράφηση drums. Χρειαστήκαμε φυσικά και ένα preamp 8 εισόδων για να προενισχύσουμε τα μικρόφωνα. Είναι θεωρώ μια πολύ καλή φτηνή λύση (γύρω στα 190 ευρώ) για κάποιον που θέλει να στήσει μια πλήρη home-made ηχογράφηση.

Tascam US100

USB 2.0 Audio Interface, 3 Analog Inputs (1 mono jack, 1 stereo rca), 2 Analog Outputs (1 Stereo RCA). Έχει μόνο ένα preamp και δεν έχει ψηφιακές εισόδους και εξόδους. Είναι δημοφιλές γιατί είναι φτηνό (γύρω στα 100 ευρώ εξωτερικό) και νομίζω για κάποιον που θέλει να ηχογραφεί αποκλειστικά και μόνο μια κιθάρα ή ένα μικρόφωνο τη φορά, είναι μια αρκετά καλή λύση. Την ποιότητα των ADC και του preamp δεν την ξέρω, αλλά σε αυτά τα χρήματα δε νομίζω να καταλάβει κανείς μεγάλη διαφορά σε σχέση με τα άλλα interfaces.
 
M-Audio Fast Track MKII

USB 2.0 Audio Interface, 1 mic input, 1 instrument input, 2 Analog Outputs, Headphones Output. Plug n Play USB Connection. Δεν είμαι ακριβώς σίγουρος τι παίζει με τις εισόδους αυτού του interface. Θεωρητικά ένα οποιοδήποτε preamp μικροφώνου θα μπορεί να δουλέψει ως DI Box (Preamp οργάνου) και δεν ξέρω μήπως είναι λίγο marketing trick το πως παρουσιάζεται αυτό το interface. Το σίγουρο είναι πως μόνο το preamp του μικροφώνου μπορεί να προενισχύσει πυκνωτικά μικρόφωνα και γενικότερα active κυκλώματα. Είναι αρκετά φτηνό (100 ευρώ) ωστόσο νομίζω πως το Fast Track Pro που θα δούμε παρακάτων αξίζει τα επιπλέον χρήματα αντί αυτού.

 

Κιθάρα στον υπολογιστή vs Ενισχυτής Κιθάρας (Για παίξιμο)

Αυτό το ερώτημα προφανώς δεν έχει σαφή απάντηση. Θα γράψω τα θετικά στοιχεία της κάθε προσέγγισης όπως τα βλέπω εγώ αλλά νομίζω ότι κάποια προβλήματα της μιας ή της άλλης προσέγγισης για μένα, για κάποιον άλλο δε θα αποτελούν ουσιαστικό πρόβλημα ή το αντίθετο. Προφανώς τα θετικά της μιας λύσης αποτελούν αρνητικά της άλλης. Κάποια πράγματα που θα αναφέρω παρακάτω τα έχω εξηγήσει στο (ΕΔΩ) οπότε αν δε ξέρετε πως να συνδέσετε την κιθάρα στον υπολογιστή, διαβάστε αυτό πρώτα καλύτερα.

Κιθάρα στον υπολογιστή

• Δε χρειάζεται να ξοδέψεις χρήματα για να πάρεις ενισχυτή, μιας και υπολογιστή (φαντάζομαι) πως ήδη έχεις οπότε συνδέεις εκεί την κιθάρα. 
• Μπορείς εύκολα με το guitar rig ή κάποιο άλλο αντίστοιχο πρόγραμμα να έχεις περισσότερους ήχους και διαφορετικά εφφέ τα οποία δε μπορείς να έχεις με έναν ενισχυτή.
• Μπορείς να ηχογραφείς άμεσα αυτό που παίζεις χωρίς μικρόφωνα κλπ.
• Μπορείς να παίζεις άνετα και με ακουστικά ενώ δεν έχουν όλοι οι ενισχυτές έξοδο για ακουστικά.

Ενισχυτής κιθάρας

• Το ηχείο του ενισχυτή βγάζει πιο "πραγματικό", πιο "ρεαλιστικό" κιθαριστικό ήχο από τα ηχεία του υπολογιστή, ακόμη και αν μιλάμε για φτηνούς ενισχυτές. Αυτό βέβαια ομολογώ πως και εγώ στην αρχή δε το άκουγα ιδιαίτερα, ειδικά με τους φτηνότερους ενισχυτές.
• Δε χρειάζεται να συνδέεις την κιθάρα στον υπολογιστή συνεχώς, έχεις μονίμως συνεδεμένο το καλώδιο στον ενισχυτή και παίζεις εκεί. Με λίγα λόγια είναι πιο εύκολο να παίζεις άμεσα χωρίς να ανοίγεις τον υπολογιστή και αν φορτώνεις τα απαραίτητα προγράμματα όπως το guitar rig.
• Δεν αντιμετωπίζεις σίγουρα προβλήματα latency ή εμπέδησης του σήματος τα οποία στον υπολογιστή ίσως χρειαστεί να λύσεις με άλλη κάρτα ήχου ή τουλάχιστον άλλους drivers και πιθανότατα κάποιο preamp (βλέπε και το σχετικό post). Ο ενισχυτής κιθάρας είναι σχεδιασμένος για να παίρνει το High-Z σήμα της κιθάρας και έχει κύκλωμα προενίσχυσης και ενίσχυσης εσωτερικά.
• Τον ενισχυτή μπορείς να τον παίξεις σε πολύ μεγαλύτερες εντάσεις από ότι τα desktop ηχεία του υπολογιστή σου (δεδομένου ότι ο περισσότερος κόσμος έχει ηχεία σχετικά μικρά).
• Τον ενισχυτή μπορείς να τον πάρεις μαζί σου σε μια πρόβα για να παίξεις με τη μπάντα σου ή με τους φίλους σου.

Στον τίτλο του post γράφω (για παίξιμο). Αυτό σημαίνει ότι όσα γράφω παραπάνω αφορούν σε εκείνον που θέλει να συνδέσει την κιθάρα του για να παίξει κυρίως και όχι για να ηχογραφήσει μουσική. Το θέμα της ηχογράφησης είναι αρκετά πιο περίπλοκο και υπάρχουν διάφορες προτεινόμενες προσεγγίσεις. Στο μέλλον πιθανότατα θα αναφερθώ και σε αυτό.

Πώς θα συνδέσω την κιθάρα μου στον υπολογιστή μου;

Αυτό το ερώτημα το έχω δει σε πολλά forums και από πολλούς ανθρώπους και για αυτό θεώρησα σκόπιμο να αναφερθώ στο θέμα.

Ο πιο απλός τρόπος για να συνδέσει κανείς την κιθάρα στον υπολογιστή είναι να συνδέσει την έξοδο της κιθάρας στην είσοδο της κάρτας ήχου. Η είσοδος αυτή μπορεί να είναι η line-in ή η mic-in είσοδος. Η mic-in είσοδος είναι αυτή που συνδέεται το μικρόφωνο στην κάρτα ήχου και είναι συνήθως ροζ. H line-in είναι συνήθως μπλε και η πράσινη είναι η έξοδος της κάρτας στην οποία συνδέονται τα ηχεία ή τα ακουστικά. Αυτά μπορείτε να τα δείτε και στο παρακάτω σχήμα.

Όπως μπορεί να δει κανείς, αυτές οι δύο είσοδοι έχουν θηλυκό βύσμα mini-jack (ή αλλιως jack 1/8") ενώ το καλώδιο της κιθάρας είναι jack 1/4", οπότε για τη σύνδεση είναι απαραίτητη η χρήση ενός αντάπτορα από jack αρσενικό σε minijack αρσενικό. Περισσότερα για τους αντάπτορες και τα βύσματα μπορείτε να δείτε (ΕΔΩ). Ο αντάπτορας που χρειάζεται στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι αυτός του ακόλουθου σχήματος:

Εναλλακτικά θα μπορούσε κάποιος να χρησιμοποίησει ένα minijack καλώδιο και έναν αντάπτορα minijack - jack για να συνδέσει στην κιθάρα του, αλλά νομίζω πως η πρώτη προσέγγιση είναι καλύτερη.

Με το που κάνει κάποιος αυτή τη σύνδεση καλό είναι να ελέγξει αν το input στο οποίο συνέδεσε την κιθάρα του είναι ενεργό. Δηλαδή αν πχ συνδέσαμε την κιθάρα στο line-in, πρέπει να βρούμε στο panel της κάρτας ήχου το κανάλι που αντιστοιχεί στο line-in και να διασφαλίσουμε ότι δεν είναι muted.

Αν όλα είναι εντάξει, τότε θα πρέπει να ακούμε ήχο από τα ηχεία του υπολογιστή μας. Το τι ήχος είναι αυτός είναι ένα άλλο ζήτημα. Χωρίς να μπω σε λεπτομέρειες, η line-in είσοδος του υπολογιστή μας είναι σχεδιασμένη για να δέχεται Line Level σήμα χαμηλής εμπέδησης ενώ το σήμα που στέλνει η κιθάρα μας είναι υψηλής εμπέδησης με αποτέλεσμα ο ήχος που ακούμε να είναι πολύ χειρότερος από αυτό που ίσως θα περιμέναμε. Για τα levels του σήματος και το τι γίνεται στις διάφορες συνδεσμολογίες θα μιλήσω αναλυτικότερα σε ένα άλλο post στο μέλλον. Προς το παρόν ας μείνουμε στην απλή αναφορά.

Ευτυχώς για όλους μας, υπάρχει ένα κουτάκι που κάνει ακριβώς αυτό το οποίο θέλουμε. Μετατρέπει το σήμα της κιθάρας μας σε αυτό που δέχεται το line in της κάρτας μας. Αυτό το κουτάκι λέγεται preamp ή πιο απλά προενίσχυση. Αν πριν συνδέσουμε την κιθάρα στον υπολογιστή, τη συνδέσουμε σε αυτό το κουτάκι και έπειτα συνδέσουμε αυτό το κουτάκι στην κάρτα ήχου, τότε θα ακούμε ένα σωστό καθαρό σήμα. Το κουτάκι αυτό συνήθως έχει ρύθμιση για το gain ώστε να φροντίσουμε να μην ακούμε παραμόρφωση στο καθαρό μας σήμα.

Η λέξη "κουτάκι" είναι βέβαια μια άδικη απλοποίηση. Η προενίσχυση είναι σημαντικότατο μέλος των συνδεσμολογιών και μπορεί να είναι ενσωματωμένη μέσα στις κάρτες ήχου, στις κονσόλες ή στους ενισχυτές. Αν για παράδειγμα κάποιος έχει μια κάρτα ήχου ειδική για ηχογράφηση (αυτές τις ονομάζουμε συνήθως audio interfaces) τότε πιθανότατα αυτή η κάρτα θα έχει πάνω έτοιμες προενισχύσεις για μικρόφωνα και όργανα, συνεπώς και για την κιθάρα. Για audio-interfaces θα μιλήσουμε στο μέλλον, προς το παρόν ξεχάστε όλα αυτά που σας λέω και απλά μείνετε στο ότι χρειαζόμαστε ένα preamp μεταξύ της κιθάρας και του υπολογιστή για να έχουμε το σωστό καθαρό σήμα.

Όταν μιλάμε για μουσικά όργανα τα preamps που κάνουν αυτήν ακριβώς τη δουλεία που ανέφερα ονομάζονται και di boxes. Ένα πολύ φτηνό di box είναι το ακόλουθο (αν δείτε πάνω γράφει ακριβώς αυτό που σας είπα ότι κάνει):

Αυτό στο εξωτερικό το βρίσκεις γύρω στα 10 ευρώ, νομίζω πως και στην Ελλάδα δε θα έχει πάνω απο 20 ευρώ. Προφανώς η τιμή ενός di εξαρτάται και από την ποιότητά του και σίγουρα για καλύτερο ήχο πρέπει κανείς να πάει σε καλύτερα (και ακριβότερα) πράγματα. Ωστόσο για κάποιον που θέλει απλά να συνδέει την κιθάρα του στον υπολογιστή του μια φτηνή λύση μπορεί να τον βολεύει. Να ξεκαθαρίσω πως το παραπάνω DI το έβαλα καθαρά σαν παράδειγμα και δε ξέρω πόσο καλά δουλεύει. Εγώ προσωπικά έχω ένα Preamp/Di Box της M-Audio, το Audio Buddy με το οποίο έχω ηχογραφήσει αρκετά πράγματα με ικανοποιητικά (για τα δικά μου κριτήρια) αποτελέσματα το οποίο όμως νομίζω πως κάνει γύρω στα 90 με 100 ευρώ.

Για εκείνους που δεν έχουν συνδέσει την κιθάρα στον υπολογιστή τους, θα τους συμβούλευα να ακούσουν πρώτα το αποτέλεσμα χωρίς di box και αν τους ικανοποιεί για να παίζουν, να μην αγοράσουν τίποτε. Και επίσης στέλνοντας ένα High-Z σήμα σε ένα σύστημα που περιμένει Low-Z σήμα νομίζω πως δεν υπάρχει περίπτωση να προκαλέσει πρόβλημα στην κάρτα ήχου, οπότε δε χρειάζεται να φοβούνται αυτό. Από την άλλη υπάρχουν αρκετά φτηνά DIs και ίσως αξίζει τον κόπο να πάρει κανεις ένα.

Πριν προχωρήσω σε άλλα θέματα, να πω πως υπάρχουν και άλλοι τρόποι (πιο μοντέρνοι) να συνδέσει κανείς την κιθάρα του στον υπολογιστή. Πλεον υπάρχουν καλώδια jack - usb όπως το παρακάτω:

Βέβαια για να στείλει κανείς το αναλογικό σήμα της κιθάρας στην ψηφιακή είσοδο του USB θα πρέπει το καλώδιο που χρησιμοποιεί να κάνει με κάποιο τρόπο analog to digital conversion και ενδεχομένως να ρυθμίζει και την εμπέδηση του σήματος. Ένα κοινό καλώδιο jack-usb δε θα το κάνει αυτό νομίζω αλλά έχω δει καλώδιο ειδικά για τέτοιο σκοπό που οι κατασκευαστές ισχυρίζονται ότι το κάνει. Μια παρόμοια λύση είναι ένα μικρό στοιχείο που προφανώς κάνει αυτά που είπαμε πιο πάνω όπως το ακόλουθο:

Δεν έχω δοκιμάσει τίποτε από αυτά ώστε να μπορώ να τα προτείνω ή όχι, απλά αναφέρω τη διαθεσιμότητά τους στο εμπόριο.

Όλα όσα είπαμε προς το παρόν έχουν ως αποτέλεσμα ένα καθαρό σήμα κιθάρας στα ηχεία μας. Τι γίνεται όμως αν θέλω να έχω distortion (παραμόρφωση) ή διάφορα effects στην κιθάρα μου; Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις.

Αν έχω στην κατοχή μου πεταλάκια (πχ distortion, overdrive, reverb, delay κλπ) τότε μπορώ να συνδέσω την κιθάρα μου με τα πεταλάκια (με το pedal chain όπως ονομάζουμε στη σύνδεση των πεταλιών στη σειρά) και μετά την έξοδο του τελευταίου πεταλιού του pedal chain να τη στείλω στο preamp μου (αν έχω) και από εκεί στην κάρτα ήχου.

Παρόμοια προσέγγιση με αυτό είναι η περίπτωση που έχω στην κατοχή μου κάποια πεταλιέρα ή κάποιο πολυεφφέ όπως το λέμε στο οποίο υπάρχουν πάνω πολλά effects που θέλω να βάλω στο σήμα μου. Συνδέω την κιθάρα μου με το πολυεφφέ και αυτό με τη σειρά του με την κάρτα ήχου. Το καλό με τα πολυεφφέ είναι ότι είναι συνήθως σχεδιασμένα ώστε να χρησιμοποιούνται για τέτοιες δουλείες (πχ σύνδεση στον υπολογιστή) και μπορεί να έχουν usb εξόδους ή ψηφιακές εξόδους που πάνε με τη μια στις ψηφιακές εισόδους της κάρτας ήχου (αν έχει ψηφιακή είσοδο). Αυτά τα πολυεφφε θα κάνουν μόνα τους ότι conversion χρειάζεται το σήμα και θα έχουν τις κατάλληλες εξόδους για την σύνδεση στον υπολογιστή.

Ένα κλασσικό πολυεφφέ τέτοιου τύπου το οποίο έχει πουλήσει πάρα πολύ είναι το v-amp:

To v-amp στο εξωτερικό κάνει γύρω στα 90 ευρώ. Αν κανείς σκέφεται "Μα καλά γιατί πήγε και πήρε preamp με 100 ευρώ και δεν έπαιρνε αυτό που κάνει 1000 πράγματα;", η απάντηση είναι η κλασσική. Αν κάνεις 1000 πράγματα με 100 ευρώ, δε τα κάνεις όσο καλά τα κάνουν αυτά που κάνουν 1 πράγμα με τα ίδια (ή περισσότερα) λεφτά. Και προσομοιώσεις ενισχυτών έχει πάνω το vamp, αλλά δεν είναι σε καμία περίπτωση το ίδιο με τον να έχεις τον ενισχυτή. Και αν και αυτό που θα πω είναι σίγουρα αμφισβητούμενη, κατά την άποψή μου το vamp δεν είναι η καλύτερη λύση για μια σοβαρή ηχογράφηση, είναι όμως μια πολύ καλή λύση για να παίζεις με την κιθάρα σπίτι σου και να έχεις αρκετούς διαφορετικούς ήχους και άνεση στις διάφορες συνδέσεις.

Στην περίπτωση που συνδέσατε την κιθάρα στον υπολογιστή (με ή χωρίς preamp) και δε θέλετε να πάρετε τίποτε από τα παραπάνω μαραφέτια, τότε η λύση είναι στον υπολογιστή τον ίδιο. Υπάρχουν προγράμματα τα οποία παίρνουν σαν είσοδο το σήμα της κιθάρας και βάζουν από πάνω όλα τα effects του κόσμου. Σίγουρα υπάρχουν κι άλλα αλλά το δημοφιλέστερο και πιο αναγνωρισμένο είναι το Guitar Rig:

Στο guitar rig στην ουσία επιλέγεις πετάλια, ενισχυτές, μικρόφωνα, effects και φτιάχνεις τον ήχο σου όπως θέλεις. Επίσης έχει πολλά presets που βολεύουν κάποιον που δε θέλει να το ψάχνει πολύ. Το guitar rig μάλιστα με σωστή χρήση και ρυθμίσεις μπορεί να δώσει πολυ ικανοποιητικά αποτελέσματα και χρησιμοποιείται ακόμη και σε επαγγελματικές ηχογραφήσεις (συνήθως μαζί με ήχο ενισχυτών ηχογραφημένο από μικρόφωνο). Δε νομίζω πως είναι πολύ δύσκολο να βρει κανείς πως δουλεύει το guitar rig, υπάρχουν και αρκετά (video) guides στο internet, ίσως κάποια στιγμή γράψω και εγώ κάτι, αν και ομολογώ ότι σε αυτό το πρόγραμμα και εγώ τα βασικά ξέρω.

Ένα τελευταίο πράγμα πριν κλείσω. Στις "κανονικές" κάρτες ήχου που έχουν πάνω οι υπολογιστές υπάρχει ένα πρόβλημα. Το latency. Το τι ακριβώς είναι το latency δε θα το εξηγήσω τώρα (αλλά θα το κάνω σε κάποιο άλλο post που θα αναφέρεται γενικά σε audio interfaces) αλλά μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα καθυστέρησης από τη στιγμή που παίζεις κάτι στην κιθάρα μέχρι τη στιγμή που το ακούς στα ηχεία. Η ενδεδειγμένη λύση για αυτό είναι η αγορά μιας κάρτας ήχου μηδενικού latency ωστόσο επειδή δεν είναι διατεθειμένοι όλοι να ξοδεύουν χρήματα σε κάτι τέτοιο η άλλη λύση είναι οι drivers  asio 4 all.

Με τους συκγκεριμένους drivers τα πράγματα βελτιώνονται αισθητά ωστόσο σε περίπτωση που θέλετε να κάνετε μια ουσιαστική ηχογράφηση στο pc σας, χρειάζεστε οπωσδήποτε μια κάρτα ήχου μηδενικού latency. Για τέτοιες κάρτες θα μιλήσουμε σε άλλο post στο μέλλον.

Πολλά έγραψα, ελπίζω να μη μπέρδεψα τον κόσμο περισσότερο από ότι βοήθησα. Κρατήστε τα βασικά και δοκιμάστε τα αγοράζοντας κάτι μόνο μετά από δοκιμές. Και να έχετε πάντα στο μυαλό σας το στόχο σας. Θέλετε να παίζετε στον υπολογιστή σας κιθάρα ή θέλετε να στήσετε μια homemade ηχογράφηση; Γιατί ο εξοπλισμός που θα πάρετε εξαρτάται από αυτό το ερώτημα.

Τα βύσματα

Επειδή είναι πολύ πιθανό να αναφερθώ πολλές φορές σε αυτά, θεώρησα σκόπιμο να κάνω ένα post για τα διάφορα βύσματα και αντάπτορες που πρέπει κάποιος να γνωρίζει για να καταλαβαίνει τις συνδέσεις που μπορεί να χρειαστούν.

Πρώτα από όλα έχουμε το jack, ή jack 1/4", δηλαδή τον κλασσικό connector που έχουν τα καλώδια που συνδέεται η κιθάρα:

Μετά έχουμε το minijack ή jack 1/8", δηλαδή τον κλασσικό connector που έχουν τα desktop ηχεία ή τα ακουστικά για να πάνε στο mic input ή line in της κάρτας ήχου.

Ένας άλλος πολύ χρήσιμος connector είναι το RCA. Υπάρχει σαν είσοδος και έξοδος σε πολλές κάρτες ήχου, πεταλιέρες, studio monitors κλπ.

Τέλος έχουμε τον connector XLR που είναι εκείνος που χρησιμοποιείται για να συνδεθούν συνήθως τα μικρόφωνα στις προενισχύσεις και στις κάρτες ήχου ή στις κονσόλες.

Αυτά τα τέσσερα θεωρώ πως είναι τα πιο βασικά που χρειάζονται στις διάφορες συνδεσμολογίες και να πω την αλήθεια αυτά έχω βρει μπροστά μου περισσότερο και έχω χρησιμοποιήσει.

Για όλα αυτά τα βύσματα υπάρχει το αρσενικό και το θηλυκό και έτσι θα αναφερόμαστε γενικότερα στα post όταν μιλάμε για βύσματα. Το αρσενικό είναι το λεγόμενο "καρφί" και το θηλυκό η λεγόμενη "τρύπα". Πχ στον παραπάνω XLR connector το αριστερό βύσμα είναι θηλυκό και το δεξί βύσμα είναι αρσενικό.

Υπάρχουν διάφοροι αντάπτορες μεταξύ αυτών των βυσμάτων που μπορεί να χρειαστούν σε κάποιον σε μια συνδεσμολογία. Αν η είσοδος της κάρτας ήχου είναι minijack για παράδειγμα, και ο ίδιος θέλει να συνδέσει την κιθάρα πάνω, θα χρειαστεί είτε ένα jack καλώδιο με έναν αντάπτορα jack θηλυκό σε minijack αρσενικό είτε ένα minijack καλώδιο και έναν αντάπτορα από minijack θηλυκό σε jack αρσενικό.

Μερικά παραδείγματα από αντάπτορες είναι τα παρακάτω:

  

 

 

Αν δούμε τα τελευταία δύο βύσματα παρατηρούμε ότι και τα δύο καταλήγουν σε jack αρσενικό αλλά το πρώτο έχει XLR θηλυκό από τη μια πλευρά και το δεύτερο XLR αρσενικό. Το τι βύσμα θα χρειαστεί ο καθένας εξαρτάται από τον εξοπλισμό που έχει στη διάθεσή του να συνδέσει.

Δυστυχώς δεν υπάρχουν όλα τα βύσματα ή δε δουλεύουν πάντοτε καλά. Αν κάποιος χρειαστεί να συνδέσει αρσενικό σε αρσενικό τότε μπορεί να αντιμετωπίσει προβλήματα. Ένα τέτοιο παράδειγμα αντιμετώπισα όταν προσπάθησα να συνδέσω την έξοδο των ηχείων μου στην είσοδο της κάρτας ήχου μου. Η έξοδος των ηχείων μου είναι minijack που βγαίνει με καλώδιο από τα ηχεία (οπότε εκεί δε μπορούσα να κάνω κάτι) και η είσοδος της κάρτας είναι 2 RCA θηλυκά. Οπότε για να τα συνδέσω θα ήθελα ένα καλώδιο minijack θηλυκό σε RCA αρσενικό. Τέτοιο καλώδιο από ότι ρώτησα δεν υπήρχε και αναγκαστικά θα έπρεπε να κάνω την εξής συνδεσμολογία. 

minijack (έξοδος ηχείων) -> minijack θηλυκό to minijack θηλυκό adaptor -> minijack αρσενικό το RCA αρσενικό καλώδιο.

Αυτό το minijack θηλυκό to minijack θηλυκό adaptor αν το ζητήσετε σε μαγαζί με ηλεκτρονικά θα το αναφέρουν ως "μούφα". Δε ξέρω γιατί λέγεται έτσι αλλά δικαιολογεί πλήρως την ονομασία του.

Το πρόβλημα με τον παραπάνω adaptor είναι ότι δεν λειτουργεί σωστά ώστε να δουλεύουν και οι δυο είσοδοι της κάρτας ήχου με αποτέλεσμα να μην ακους από το ένα ηχείο. Με πολύ προσπάθεια και κούνημα μέχρι να βρω μια σταθερή θέση, "έπιανε" σωστά το stereo ωστόσο με το παραμικρό κούνημα έχανε πάλι το ένα ηχείο. Προφανώς αυτό δε μπορεί να είναι μόνιμη λύση. Μόνιμη λύση για το δικό μου πρόβλημα ήταν ή να πάρω ηχεία που έχουν έξοδο RCA, ή να πάω σε κάποιο μαγαζί να μου φτιάξουν ένα custom καλώδιο, είτε το τρίτο που έκανα, δηλαδή να χρησιμοποιώ μόνο την onboard κάρτα ήχου για το playback η οποία έχει κανονικά minijack inputs.

Μια παρατήρηση. Έχω ακούσει και έχω διαβάσει πως δεν είναι καλό να χρησιμοποιείς πολλούς αντάπτορες γιατί υποβαθμίζουν την ποιότητα του σήματος. Συμφωνώ πως καλό είναι να χρησιμοποιεί κανείς τα απολύτως απαραίτητα, αλλά δε νομίζω ο adaptor να υποβαθμίζει το σήμα παραπάνω από ένα μέτριο καλώδιο ή ένα μέτριο στοιχείο εξοπλισμού. Κοινώς αν ο στόχος σας είναι να κάνετε μια ικανοποιητική ηχογράφηση σπίτι σας, καλό είναι να περιορίζεστε στους αντάπτορες που χρησιμοποιείτε, αλλά δε νομίζω πως θα είναι αυτός ο κύριος λόγος που η ηχογράφησή σας δε θα ακούγεται όπως οι studio ηχογραφήσεις των αγαπημένων σας καλλιτεχνών.

Για οποιαδήποτε απορία σχετικά με συνδεσμολογίες και βύσματα, ρωτήστε με και αν γνωρίζω, ευχαρίστως να βοηθήσω.

Fear No Gear

Νομίζω πως ένα αρχικό post που ξεκαθαρίζει τι ακριβώς στόχο έχει αυτό εδώ το blog είναι απαραίτητο.

Πολλές φορές έβλεπα στα διάφορα forums ή με ρωτούσαν φίλοι μου ερωτήσεις του στυλ "Πώς θα συνδέσω την κιθάρα μου στον υπολογιστή;", "Μπορώ να παίζω με τον υπολογιστή αντί να χρησιμοποιώ ενισχυτή;", "Τι κιθάρα να πάρω για να ξεκινήσω;". Αν σας απασχολούν αντίστοιχα ερωτήματα, εδώ θα βρείτε κάποιες απαντήσεις.

Και ανάρτηση με την ανάρτηση σκοπεύω να γράψω και περισσότερα πράγματα που όλα μαζί θα αποτελούν έναν οδηγό του πως να κάνεις μια καθαρά home-made ηχογράφηση. Αν δε, υπάρχει και ενδιαφέρον, σκέφτομαι ακόμη να κάνω και κάποια video-posts που θα δείχνω πιο συγκεκριμένα κάποια πράγματα.

Επειδή ο κόσμος της μουσικής και των ηχογραφήσεων κυβερνάται από κριτικούς, κριτές και επικριτές να προλάβω οποιαδήποτε αντίδραση και να ξεκαθαρίσω ότι και η δική μου εμπειρία πάνω σε αυτά τα θέματα είναι περιορισμένη. Δεν παίζω 20 χρόνια κιθάρα, δεν έχω δοκιμάσει 15 ενισχυτές και 30 κιθάρες, δεν έχω κάνει πολλές ηχογραφήσεις ούτε θεωρώ ότι ξέρω αρκετά για να θεωρηθώ "σχετικός" με το θέμα. Ωστόσο εγώ είμαι πρόθυμος να μοιραστώ την (περιορισμένη) γνώση μου με ανθρώπους που ξέρουν ακόμη λιγότερα από εμένα και προσπαθούν να μάθουν σιγά σιγά (όπως κι εγώ). Θα χαρώ ιδιαίτερα αν κάπου σε αυτά που λέω κάποιος αναγνώστης διορθώσει κάποιο λάθος που θα έχω κάνει, γιατί εκτός από τους αναγνώστες, θα μάθω και εγώ το σωστό.

Φυσικά όλα αυτά που θα βρείτε σε αυτό το blog θα τα βρείτε και στο youtube και ψάχνοντας στο google. Έχω παρατηρήσει όμως ότι πολλοί άνθρωποι αποθαρρύνονται από την αγγλική ορολογία ή δεν έχουν την υπομονή να φιλτράρουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους ώστε να βρούνε την ακριβή λύση στο πρόβλημά τους. Θεώρησα λοιπόν ότι ένα blog σχετικό με τέτοια θέματα θα βοηθήσει αυτούς τους ανθρώπους.

Προς το παρόν ξεκινάω μόνος μου αυτό το εγχείρημα αλλά στην πορεία θα προσπαθήσω να κινητοποιήσω και 2-3 φίλους να κάνουν κι αυτοί κάποιες αναρτήσεις. Ελπίζω η προσπάθεια αυτή να έχει αποτέλεσμα.

Το μέλλον θα δείξει.